Na drodze ku demokracji – wydarzenia maja 1980 roku

Maj to miesiąc nazywany w Korei miesiącem rodziny (kor. 가정의 달), w którym Koreańczycy świętują zarówno Dzień Dziecka (kor. 어린이날), jak i Dzień Rodziców (kor. 어버이날), kolejno 5 i 8 maja. Maj to również miesiąc pięknej pogody, okres pomiędzy chłodem zimy, a upałem letniej pory deszczowej. Maj to czas obchodzenia urodzin Buddy i licznych festiwali. Innymi słowy – maj to czas radosnego świętowania. Jednakże, cieniem na ten radosny miesiąc rzucają się wydarzenia z maja 1980 roku, które przyczyniły się do przemian ustrojowych w Korei Południowej pod koniec lat 80. XX wieku.

Po podziale w 1948 Korea Południowa, choć na papierze była krajem demokratycznym, rządzona była przez dyktatorów – Syngmana Rhee (1948-1960) i Park Chung-hee (1961-1979). Pierwsze nadzieje na demokratyczne przemiany pojawiły się w roku 1960, kiedy powszechne protesty po kolejnych wygranych przez Rhee wyborach, uważanych za sfałszowane, zmusiły go do ustąpienia z urzędu prezydenckiego. W rozpisanych na nowo wyborach zwycięstwo odniósł Yun Bo-seon, który utworzył pro-demokratyczny rząd z premierem Chang Myeon na czele. Jednakże, wewnętrzna niestabilność kraju po wyniszczających ekonomicznie i politycznie rządach Rhee, doprowadziła do społecznego niezadowolenia, a w końcu do zamachu stanu w maju 1961 roku, po którym faktyczną władzę w kraju przejął Park i rozpoczął swoje blisko dwudziestoletnie rządy. Park był bezwzględny dla swoich politycznych oponentów i czas jego prezydentury naznaczony był represjami i ograniczeniem wolności obywatelskich Koreańczyków, którzy z każdym rokiem coraz wyraźniej pokazywali swoje żądania zmian w kraju. Rządy Park Chung-hee zakończyły się tragicznie – jego zabójstwem 26 października 1979 roku. Pełniącym obowiązki prezydenta został, zgodnie z zapisami konstytucji Yushin z 1972 roku, ówczesny premier – Choi Kyu-ha, który obiecał demokratyczne przemiany, zmianę konstytucji oraz wolne wybory. Koniec ery Parka zapoczątkował serię wydarzeń i gwałtownych zmian ustrojowych, nazwanych później Seulską wiosną (kor. 서울의 봄). W nocy z 12 na 13 grudnia 1979 roku grupa generałów pod przewodnictwem Chun Doo-hwana przeprowadziła zamach stanu i objęła władzę. W ciągu następnych miesięcy Chun Doo-hwan podporządkował sobie całą armię, Koreańską Centralną Agencję Wywiadowczą (KCIA) i rząd. W ten sposób rozpoczęły się w Korei rządy dyktatury wojskowej.

Przez kraj przelała się fala protestów organizowanych przez studentów, działaczy związkowych i liderów opozycji. Studenci domagali się autonomii dla uniwersytetów i odsunięcia z władz uczelnianych i grona pedagogicznego profesorów powiązanych z rządami prezydenta Parka. Protestowano również przeciw obowiązującej od 1972 roku konstytucji Yushin (która rozszerzyła uprawnienia prezydenckie do takiego stopnia, że rządy przypominały bardziej dyktaturę) i domagano się prawdziwie demokratycznych rządów w kraju. Odpowiedzią rządu Chun Doo-hwana na rosnące w siłę demonstracje było wprowadzenie stanu wojennego 17 maja. Zamknięto uniwersytety, wszelka aktywność polityczna została zakazana a 26 liderów opozycyjnych (w tym Kim Dae-jung) zostało aresztowanych. 18 maja grupa około 600 studentów Narodowego Uniwersytetu Chonnam zgromadziła się pod bramą uczelni domagając się uwolnienia Kim Dae-junga i protestując przeciw wojskowej dyktaturze. Władze użyły siły do rozpędzenia demonstracji, a studenci dotychczas zgromadzeni na kampusie, zostali wyparci na przedmieścia, gdzie dołączyli do nich inni mieszkańcy Gwangju. Kontrolowane przez rząd media przedstawiały te wydarzenia jako wybryki chuligańskie sprowokowane przez komunistów i nie wspomniały słowem o brutalnej reakcji sił zbrojnych, w wyniku której życie straciło i zostało rannych wielu protestujących, a także policjantów i wojskowych. Oburzeni tym mieszkańcy ruszyli w stronę rozgłośni i zaczęli podpalać jej budynki.

21 maja do protestów przyłączyło się jeszcze więcej osób, splądrowano składy broni i amunicji oraz miejscowe komisariaty. Zaopatrzeni w broń demonstranci stworzyli oddziały milicji, które odpierały ataki armii koreańskiej. W odpowiedzi armia zablokowała wszystkie drogi prowadzące do miasta, odcinając protestujących od pomocy z zewnątrz. Po względnie spokojnych sześciu dniach, 27 maja wojsko Chuna rozpoczęło operację Sangmu Chungjung, wysyłając do miasta odziały lądowe i powietrznodesantowe w sile pięciu dywizji, które zdusiły protesty w mniej niż dwie godziny. Oficjalna liczba ofiar śmiertelnych to 200 osób, ale szacuje się, że liczba ta dochodzić mogła nawet do 2 tysięcy.

Choć protesty nie przyniosły spodziewanych rezultatów, dziesięciodniowy zryw niepodległościowy w Gwangju przeszedł do historii jako symbol sprzeciwu wobec dyktatury militarnej i bohaterska próba przywrócenia demokratycznych rządów. Co więcej, walki w Gwangju rozpaliły ogień demokracji, który w Korei Południowej już nie ugasł, a stałe naciski społeczeństwa i opozycji doprowadziły do wolnych wyborów w 1987 roku, które dały początek realnym demokratycznym przemianom kraju. W 2011 roku archiwa i dokumenty związane z masakrą w Gwangju zostały dopisane na listę Pamięci Świata UNESCO.

______________________________
autor: Marta Wysocka
______________________________

Źródła
May 18th Democratic Uprising. Accessed May 17, 2022. https://www.gwangju.go.kr/eng/contentsView.do?pageId=eng9.

Chong-suk Han. “Kwangju Uprising”. Britannica. Accessed May 17, 2022. https://www.britannica.com/event/Kwangju-Uprising

“Masakra w Gwangju”. Wikipedia. Accessed May 17, 2022. https://pl.wikipedia.org/wiki/Masakra_w_Gwangju.

Michael J., Seth. “A Concise History of Modern Korea”. ROWMAN & LITTLEFIELD PUBLISHERS, INC. 2009.